Margin phải được tăng cường cùng với hạ lãi suất cho vay là chính sách đang được rất nhiều công ty chứng khoán triển khai. Điều này góp phần gia tăng thị trường môi giới, thu hút thêm khách hàng. 9.800 tỉ đồng là số tiền mà các nhà đầu tư mang về sau khi hơn 70 công ty chứng khoán cấp cho khách hàng các khoản đầu tư. Những dòng tiền này nằm dưới dạng cho vay ký quỹ và ứng trước tiền bán của công ty. Các nhà đầu tư đang lo ngại về câu chuyện căng margin tại các công ty chứng khoán. Margin đang là yếu tố quan trọng thúc đẩy giao dịch trên thị trường chứng khoán, nhất là trong bối cảnh các công ty chứng khoán đang áp dụng mức lãi suất hấp dẫn hơn.
Mục Lục
Những sự thay đổi của thị trường chứng khoán
Quy mô thị trường chứng khoán tăng vọt, số lượng nhà đầu tư mới tham gia liên tục phá kỷ lục, sự tăng trưởng về điểm số và giá trị giao dịch chủ yếu được thúc đẩy bởi các nhà đầu tư trong nước.
Thống kê tại 72 công ty chứng khoán, số tiền mà các công ty chứng khoán cấp margin và ứng trước tiền bán xác lập kỷ lục mới, với gần 158.640 tỷ đồng, tăng 69% so với thời điểm đầu năm.
Quy mô cho vay ghi nhận sự tăng trưởng, nhưng thực tế vẫn thấp hơn nhiều so với sự sôi động của thị trường. Giá trị giao dịch bình quân chỉ riêng Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM (HoSE) đạt 19.543 tỷ đồng, tăng 294,93% so với cùng kỳ năm 2020.
Gần nhất, tại phiên 3/11, thị trường chứng khoán lại tiếp tục xác lập kỷ lục thanh khoản mới. Đã có 1,9 tỷ cổ phiếu được chuyển nhượng, tương đương giá trị giao dịch gần 52.150 tỷ đồng/phiên. Quy mô nhà đầu tư tham gia cũng ghi nhận số lượng mở tài khoản mới bùng nổ trong 9 tháng đầu năm 2021, đạt gần 1 triệu tài khoản, gấp gần 3 lần so với cả năm 2020.
Những nỗi lo về margin
Liên tục trong 3 phiên giao dịch đầu tháng 11/2021, Công ty Chứng khoán VCBS gửi thông báo đến khách hàng tạm dừng cung cấp dịch vụ ứng trước do vấn đề hạn mức nguồn vốn. Đến ngày 30/9, công ty chứng khoán này đã cho khách hàng vay tổng cộng 3.385 tỷ đồng. Hạn mức cho vay khách hàng vẫn còn, bởi con số này mới chỉ hơn gấp rưỡi quy mô vốn chủ sở hữu, thấp hơn tỷ lệ tối đa cho phép là 2 lần. Tuy vậy, vấn đề lại đến từ nguồn tiền cho vay.
Vốn điều lệ giữ nguyên, vốn chủ sở hữu tăng lên chủ yếu nhờ lợi nhuận tích lũy. Phần vốn tăng lên hơn 1.700 tỷ đồng trong 9 tháng qua chủ yếu đến từ nguồn vay ngân hàng và vay cá nhân. Co kéo và giảm tài sản tài chính nắm giữ của khối tự doanh, tỷ trọng giá trị khoản cho vay khách hàng trên tổng tài sản đã vọt lên 44,3%, từ mức 28,6% thời điểm đầu năm.
Những nỗ lực nhằm huy động vốn
Các công ty chứng khoán cấp margin đã nỗ lực để đáp ứng những mục tiêu mới. Gần nhất, hai công ty chứng khoán đứng đầu về quy mô vốn điều lệ là SSI và Mirae Asset đã hoàn tất tăng vốn trong những ngày cuối tháng 10/2021. Mức vốn điều lệ tăng lên ở cả hai công ty là trên 1.130 tỷ đồng và đều từ nguồn tiền mới của cổ đông hiện hữu.
Từ đầu năm, đã có hơn 30 công ty chứng khoán thực hiện tăng vốn. Trong đó không ít công ty huy động được nguồn tiền mới từ các cổ đông. Một số công ty nhỏ từng hoạt động lặng lẽ vài năm trước cũng hồi sinh nhờ sang tay các ông chủ mới. Họ trở thành thành viên thị trường có quy mô vốn lên tới cả ngàn tỷ đồng. Ví dụ như Chứng khoán KS, DNSE, Chứng khoán DSC. Hay trường hợp của ACBS, sau hơn một thập kỷ duy trì mức vốn điều lệ 1.500 tỷ đồng, Công ty cũng tăng gấp đôi quy mô vốn điều lệ hồi giữa năm 2021. Chứng khoán cũng đã tăng vốn hồi giữa năm qua phát hành cho cổ đông hiện hữu.
Những lo ngại của các công ty chứng khoán về hiện tượng “căng” margin
Nguồn vốn đi vay cũng được đẩy mạnh ngay khi được bổ sung thêm vốn tự có. Các khoản vay ngắn hạn của CTCK MBS đã tăng 2,72 lần, lên 6.011 tỷ đồng vào cuối quý III. Tương tự, Công ty Chứng khoán ACBS cũng nâng gấp rưỡi quy mô vay nợ.
Ở những công ty chứng khoán tốp đầu về quy mô cũng như thị phần như SSI, Mirae Asset, VPS… quy mô nguồn vốn huy động và lượng tiền margin cho vay không thua một ngân hàng cỡ nhỏ. Như tại SSI, công ty này đang vay ngắn hạn 34.213 tỷ đồng, tương đương 72% tổng nguồn vốn; cho vay khách hàng hơn 18.290 tỷ đồng, tương đương 38% tổng tài sản. Quy mô vay ngắn hạn tại nhiều công ty cũng trên chục ngàn tỷ như VPBS, VNDirect hay HSC.
Tuy nhiên, hiện tượng “căng” margin được nhìn nhận sẽ tiếp tục xảy ra trong thời gian tới. Việc tăng thêm vốn chủ sở hữu sẽ là vấn đề tất yếu. Họ phải đối mặt làn sóng mở tài khoản mới của nhà đầu tư trong thời gian tới.
Cần thận trọng với margin
Dù mang lại lợi ích cho nhà đầu tư và công ty chứng khoán, việc công ty chứng khoán huy động vốn của nhà đầu tư cá nhân tiềm ẩn nhiều rủi ro. Lãnh đạo một công ty chứng khoán tại TP.HCM cho biết, pháp luật hiện hành không quy định việc công ty chứng khoán được huy động vốn của cá nhân. Cụ thể, Luật Các tổ chức tín dụng quy định chỉ ngân hàng được phép huy động vốn có kỳ hạn, không kỳ hạn của cá nhân.
Dòng tiền đầu tư tham gia nhiều hơn vào thị trường chứng khoán. Kênh đầu tư này được nhiều người lựa chọn thay thế tiết kiệm có lãi suất rất thấp. Tương ứng, khả năng sử dụng vốn vay margin để làm nguồn tiền đầu tư cũng nở thêm. Nhu cầu nguồn vốn này nhờ đó càng tăng. Ở giai đoạn này, việc sử dụng đòn bẩy tài chính mang đến mức tỷ suất lớn hơn.
Hoạt động cấp margin cho khách hàng mang về nguồn thu ổn định. Đây còn là yếu tố giữ chân khách hàng sử dụng dịch vụ. Khi quy định hiện hành cho phép nhà đầu tư có thể mở tài khoản không giới hạn. Dù được xem là an toàn bởi công ty chứng khoán là bên cầm đằng chuôi. Họ có các tài sản thế chấp là cổ phiếu; có quyền giải chấp/yêu cầu bổ sung thêm tiền ký quỹ. Nhưng với nhiều bài học trong quá khứ, quản trị rủi ro luôn cần song hành.
